جلد شومیز چیست؟ احتمالاً شما نیز در قفسههای کتابفروشی با کتابهایی مواجه شدهاید که جلدشان نرم، سبک و منعطف است و به راحتی خم میشوند. این نوع جلد که در صنعت چاپ به آن جلد شومیز میگویند، یکی از پرکاربردترین و اقتصادیترین روشهای صحافی در جهان است.
کلمه شومیز (Chemise) در واقع یک واژه فرانسوی است که به معنای “پیراهن” یا “پوشش” است و در این کاربرد، به پوششی اطلاق میشود که از کاغذ ضخیم یا مقوا برای جلد کتاب استفاده میکند. شومیز در مقابل جلد سخت یا گالینگور قرار میگیرد و به دلیل استفاده از مواد اولیه سبکتر و صحافی سادهتر (معمولاً چسب گرم)، به آن جلد نرم (Paperback) نیز میگویند.
تاریخچه مختصر جلد شومیز
شاید فکر کنید جلد شومیز یک پدیده جدید است، اما ریشه پیدایش آن به اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم باز میگردد. ناشران برای چاپ ارزانتر کتابها و در دسترس قرار دادن آنها برای عموم مردم، به جای استفاده از چرم یا مقوای ضخیم، از مقواهای نازکتر استفاده کردند.
نقطه عطف محبوبیت جلد شومیز، جنگ جهانی دوم بود. در این دوره، به دلیل نیاز به کتابهای سبک و ارزان برای سرگرم کردن سربازان در جبهههای جنگ، کتابهای جلد نرم در تیراژهای بسیار بالا تولید شدند و همین امر به تثبیت جایگاه آن در صنعت چاپ و نشر انجامید.
ویژگیهای کلیدی جلد شومیز (جلد نرم)
برای اینکه درک کنیم چرا جلد شومیز تا این حد در حوزههای مختلف چاپ، از کتابهای رمان گرفته تا سررسیدها، محبوبیت پیدا کرده است، لازم است نگاهی به مجموعه ویژگیهای متمایز کننده آن بیندازیم:
مزایای جلد شومیز
- اقتصادی بودن و هزینه پایین: بارزترین مزیت جلد شومیز، هزینه تولید بسیار پایین آن نسبت به جلد سخت است. این ویژگی آن را به انتخابی ایدهآل برای چاپهای انبوه، کتابهای درسی و محصولاتی با تیراژ بالا تبدیل میکند.
- وزن سبک و حمل آسان: ماهیت کاغذی یا مقوایی این جلد باعث میشود وزن نهایی محصول چاپی، بسیار کمتر از محصولات جلد گالینگور باشد. این سبکی، حمل و نقل را برای خوانندگان و همچنین توزیعکنندگان آسان میکند.
- انعطافپذیری و خوشدستی: جلد نرم شومیز به راحتی خم میشود و هنگام مطالعه، کتاب یا سررسید در دست خواننده فشار کمتری وارد میکند و باز و بسته کردن آن راحتتر است.
- سرعت تولید بالا: فرآیند صحافی با چسب گرم، نسبت به دوخت و آمادهسازی جلدهای سخت، بسیار سریعتر است که این امر زمان تولید را به شکل چشمگیری کاهش میدهد.
معایب جلد شومیز
هیچ نوع جلدی بینقص نیست و شومیز نیز معایب خاص خود را دارد که در هنگام انتخاب باید به آنها توجه کرد:
- دوام و مقاومت کمتر: جلد شومیز در برابر عوامل محیطی نظیر رطوبت، تا خوردگی، پارگی و سایش، مقاومت بسیار کمتری نسبت به جلد گالینگور دارد. این موضوع میتواند طول عمر محصول چاپی را کاهش دهد.
- آسیبپذیری عطف: به دلیل اتصال صفحات با چسب، اگر کتاب بیش از حد باز شود یا تحت فشار قرار گیرد، احتمال جدا شدن و افتادن صفحات از عطف وجود دارد.
تفاوت جلد شومیز و گالینگور (جلد سخت)
بسیاری از کسانی که قصد چاپ کتاب یا محصولات تبلیغاتی مانند سررسید را دارند، در انتخاب میان جلد شومیز (نرم) و جلد گالینگور (سخت) دچار تردید میشوند. تفاوت اصلی این دو نوع جلد در جنس مواد اولیه، نحوه صحافی، دوام و هزینه نهایی است.
| ویژگی | جلد شومیز (Paperback / Soft Cover) | جلد گالینگور (Hardcover) |
| جنس جلد | مقوای ضخیم یا کاغذ گلاسه (معمولاً با روکش سلفون) | مقوای بسیار ضخیم یا تخته صنعتی که با پارچه، چرم مصنوعی یا کاغذ مرغوب پوشانده شده است. |
| انعطافپذیری | بالا (نرم و منعطف) | بسیار کم (سخت و غیرقابل انعطاف) |
| نحوه صحافی | عمدتاً با چسب گرم انجام میشود. | با دوخت نخ و سپس چسب به بدنه متصل میشود (بسیار محکمتر). |
| دوام و ماندگاری | متوسط و کمتر؛ مستعد پارگی و تاخوردگی. | بسیار بالا؛ در برابر ضربه و رطوبت مقاومتر است. |
| هزینه تولید | پایین و اقتصادی. | بالا و گرانتر. |
| وزن نهایی | سبک و قابل حمل. | سنگین و حجیم. |
| کاربرد رایج | رمانهای عمومی، کتابهای درسی، مجلات، سررسید رقعی و سررسید اروپایی اقتصادی. | کتابهای مرجع، نسخههای نفیس، آلبومها، و سررسیدهای نفیس با ماندگاری بالا. |
به طور خلاصه، اگر هدف شما چاپ محصولی ارزانتر، سبکتر و با تیراژ بالا است که خواننده آن را به راحتی حمل کند، شومیز انتخاب بهتری است. اما اگر ماندگاری طولانی مدت، ظاهری لوکس و محافظت حداکثری از محتوای داخلی (مانند سررسیدهای خاص) مد نظرتان است، جلد گالینگور ارجحیت دارد.
آشنایی با انواع جلد شومیز و روکشهای آن
درست است که جلد شومیز از مقوا یا کاغذ ضخیم ساخته میشود، اما فرآیندهای تکمیلی پس از چاپ (Finishings) هستند که کیفیت، زیبایی و دوام نهایی آن را مشخص میکنند. شما میتوانید با انتخاب روکش مناسب، مقاومت و جلوه بصری جلد شومیز را به میزان قابل توجهی افزایش دهید.
انواع جلد شومیز معمولاً بر اساس نوع پوششی که روی مقوای اصلی کشیده میشود، دستهبندی میگردند:
۱. روکش سلفون (Cellophane)
رایجترین و مهمترین پوشش محافظ برای جلد شومیز، سلفون است. سلفون یک لایه پلاستیکی نازک است که روی سطح چاپ شده قرار میگیرد و آن را در برابر رطوبت، لکه و ساییدگی مقاوم میسازد. سلفون خود به سه نوع اصلی تقسیم میشود:
- سلفون براق (Glossy): سطح جلد را درخشان و پررنگتر نشان میدهد. برای طرحهایی با رنگهای شاد و تیره و جلب توجه مناسب است.
- سلفون مات (Matte): نور را جذب میکند و به جلد ظاهری شیک، سنگین و کلاسیک میدهد. این روکش حس لطافت بیشتری دارد.
- سلفون مخملی (Velvet/Soft Touch): یک سلفون مات با کیفیت بالاست که هنگام لمس، حسی شبیه به پارچه مخمل ایجاد میکند و برای محصولات لوکستر (مانند یک سررسید 1405 خاص) به کار میرود.
۲. خدمات تکمیلی (پس از چاپ)
پس از سلفونکشی، امکان استفاده از جلوههای خاص برای افزایش جذابیت بصری وجود دارد:
- طلاکوب یا نقرهکوب (Hot Stamping): برجسته کردن بخشی از متن یا لوگو (معمولاً عنوان کتاب یا سال سررسید) با استفاده از فویلهای متالیک (طلایی، نقرهای، مسی). این تکنیک ظاهر جلد شومیز را از سادگی خارج کرده و به آن حس ارزش و اعتبار میبخشد.
- یووی موضعی (Spot UV): ایجاد یک لایه براق و برجسته بر روی نقاط خاصی از جلد که سلفون مات دارند. این تضاد بین مات و براق (Matt & Spot UV) جلوهای مدرن و خیرهکننده ایجاد میکند.
جلد شومیز: کاربرد اصلی در محصولات چاپی پارت چاپ
با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد جلد شومیز، این نوع جلد در محصولات چاپی که نیاز به انعطاف، قیمت مناسب و تولید انبوه دارند، به انتخابی اول تبدیل میشود.
در مجموعه “پارت چاپ”، یکی از مهمترین کاربردهای جلد شومیز، در تولید انواع سررسید و تقویم است. اگرچه سررسیدهای نفیس معمولاً از جلد گالینگور استفاده میکنند، اما بخش عمدهای از سررسیدهای اقتصادی، دانشجویی یا تبلیغاتی از جلد شومیز بهره میبرند.
بخوانید جلد گالینگور چیست
مزیت استفاده از شومیز در سررسیدها
- اقتصادی بودن برای تیراژ بالا: شرکتها و سازمانهایی که قصد دارند تعداد زیادی سررسید 1405 یا تقویم تبلیغاتی سفارش دهند، برای مدیریت هزینههای خود معمولاً جلد شومیز را انتخاب میکنند.
- سبکی و قابلیت حمل: جلد شومیز باعث میشود سررسید رقعی یا سررسید اروپایی که ابعاد کوچکتری دارند، به راحتی در کیف و کولهپشتی جا شده و وزن زیادی به کاربر تحمیل نکنند. این امر برای استفاده روزمره بسیار حیاتی است.
نکته کاربردی: برای سررسیدهای شومیز، استفاده از مقوای با گرماژ بالا و روکش سلفون مات یا مخملی به شدت توصیه میشود تا با وجود نرمی جلد، دوام آن در برابر استفاده یک ساله حفظ شود.
نکات مهم برای انتخاب جلد شومیز باکیفیت
همانطور که گفته شد، جلد شومیز به دلیل جنس نرم و انعطافپذیر خود، آسیبپذیرتر از جلد گالینگور است. با این حال، با در نظر گرفتن چند نکته فنی در زمان سفارش چاپ، میتوان دوام و زیبایی محصول نهایی را به شکل قابل توجهی افزایش داد:
- اهمیت گرماژ مقوا (ضخامت): جنس مقوای استفاده شده برای جلد شومیز بسیار مهم است. هر چه گرماژ مقوا (وزن در واحد سطح) بالاتر باشد، ضخامت و مقاومت جلد بیشتر خواهد بود. برای جلد سررسید یا کتابهای پر استفاده، توصیه میشود از مقواهای با گرماژ ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم استفاده شود تا جلد در اثر استفاده مکرر، سریعاً خم نشود.
- نوع و کیفیت سلفون: حتماً از روکش سلفون (مات یا براق) استفاده کنید. صرف نظر از زیبایی، سلفون نقش یک لایه محافظ را بازی میکند که از رسیدن رطوبت و لکههای سطحی به بافت کاغذ جلد جلوگیری میکند.
- کیفیت چسب صحافی: از آنجا که صفحات در جلد شومیز تنها توسط چسب به عطف متصل میشوند، کیفیت چسب (معمولاً چسب گرم EVA) نقش تعیین کنندهای در عمر مفید محصول دارد. چسب مرغوب از جدا شدن صفحات و از هم پاشیدن کتاب جلوگیری میکند.
- لب برگردان (French Flaps): برای افزایش حس کیفیت، میتوان جلد شومیز را با لب برگردان (یک تا خوردگی اضافی در کنارههای جلد) چاپ کرد. این لبهها علاوه بر استحکام بخشی به کنارههای جلد، میتوانند فضایی برای نوشتن بیوگرافی نویسنده یا اطلاعات تکمیلی فراهم کنند.
پاسخ به سوالات متداول
در این بخش به چند سوال رایج که ممکن است پس از مطالعه این مقاله برای شما پیش آمده باشد، پاسخ میدهیم:
جلد رقعی شومیز چیست؟
اصطلاح شومیز به نوع جلد (نرم) و اصطلاح رقعی به قطع کتاب (اندازه) اشاره دارد. در نتیجه، “جلد رقعی شومیز” به کتاب یا محصولی چاپی گفته میشود که جلد آن از نوع نرم و مقوایی (شومیز) باشد و اندازه صفحات آن مطابق با استاندارد قطع رقعی (حدود ۲۱ در ۱۴ سانتیمتر) باشد. بسیاری از رمانها و سررسید رقعی با این ترکیب جلد و قطع تولید میشوند.
آیا جلد شومیز برای چاپ کتابهای نفیس مناسب است؟
خیر. جلد شومیز به دلیل دوام پایین و ظاهر ساده، برای کتابها و محصولات نفیس (مانند نسخههای اول یا یادگاری) توصیه نمیشود. برای این موارد، بهتر است از جلد گالینگور، چرم یا سایر جلدهای سخت و مقاوم استفاده کنید تا ماندگاری و ارزش بصری اثر حفظ شود.
بهترین مکان برای سفارش چاپ سررسید با جلد شومیز کجاست؟
انتخاب مجتمع چاپی که در کنار هزینه مناسب، از مقواهای با گرماژ بالا و سلفونکشی باکیفیت استفاده کند، اهمیت زیادی دارد. اگر به دنبال راهنماییهای بیشتر در مورد انتخاب و سفارش محصولات سال جدید خود هستید، میتوانید بلاگ سررسید از کجا بخرم را مطالعه کنید.
